Jakob Jocz was een Messiasbelijdende jood – of zoals voor de Tweede Wereldoorlog veelal werd gezegd een Hebreeuwse christen – van de tweede generatie. en van moeders zijde zelfs van de derde. Hij werd geboren op 18 oktober, 1906 in Vilnius, de hoofdstad van Litouwen, de zoon van een meubelmaker. Litouwen vormde toen nog een deel van het Russische keizerrijk. Hij was nog jong toen zijn ouders naar Warschau verhuisden.
Ook Warschau was toen een stad die onder Russische heerschappij viel. Pas na de Eerste Wereld-oorlog herkreeg Polen weer zijn zelfstandigheid. In Warschau ontving Jocz basisonderwijs en middelbaar onderwijs. Voor verder studie ging hij eerst naar Frankfurt en vervolgens naar Birkenhead in England waar hij aan het and St. Aidan’s College studeerde. Van 1935 tot 1939 was hij als evangelist in Warschau onder het Joodse volk in dienst van de Anglicaanse organisatie Church Mission to the Jews.
In 1936 trouwde Jakob Jocz met zijn geliefde Joan. In datzelfde jaar werd, ontving hij in Londen zijn priesterwijding binnen de Anglicaanse Kerk. Het huwelijk van Jakob en Joan wed bekroond met de geboorte van vier kinderen: een zoon en drie dochters. Terwijl hij om een aantal lezingen te verzorgen met zijn vrouw in Engeland was, viel Duitsland Polen binnen en brak de Tweede Wereldoorlog uit. Terugkeer naar Polen was uiteraard bepaald niet gewenst.
Naar de mens gesproken had ook Jocz de dood gevonden als hij zich tijdens de Tweede Wereldoorlog in Polen had gevonden. Joodse christenen vielen niet minder dan andere Joden onder de rassen-wetten van Neurenberg en terwijl in West-Europa de Duitsers nog enigszins terughoudend waren in het ombrengen van Joodse christenen gold dat niet voor Midden- en Oost-Europa. De vader van Jacob vond ook de dood. Zijn moeder overleefde de oorlog mede omdat zij een niet opvallend Joods uiterlijk had.
In Engeland gaf van 1939 tot 1948 leiden aan de Londense afdeling van de Church Mission to the Jews. Van 1948 tot 1956 was hij verbonden aan de parochie van St. John’s, Downshire Hill, Hamp-stead, London, Daar bleef hij tot 1956. Ondertussen behaalde hij een tweetal doctorstitels aan de universiteit van Edinburgh. In 1945 een doctorsgraad in de theologie en in 1957 in de letteren.
Een nieuwe fase brak in het leven van Jacob Jocz aan toen hij zich in 1956 met zijn gezin in Canada vestigde. In Toronto werd hij directeur van het Church’s Nathanael Institute in Toronto. In deze hoe-danigheid legde hij vele contacten en ontstonden vele vriendschappen met joodse volksgenoten en dat niet alleen met Messiasbelijdende joden. Jocz sprak met regelmaat voor de afdeling in Toronto van de Hebrew Christian Alliance.
Meerdere jaren was hij bestuurslid zowel van de Canadese als Internationale Alliantie van Hebreeuwse christenen (nu: International Alliance of Messianic Jews). In 1960 werd Jocz benoemd tot hoogleraar dogmatiek aan het Wycliffe College in Toronto waar hij in 1976 met emeritaat ging. De laatste jaren van zijn leven leed hij aan kanker. Op 15 augustus 1983 in aanwezigheid van zijn vrouw en kinderen in het Toronto General Hospital.
Gedurende zijn leven heeft Jocz tal van artikelen en een aantal boeken geschreven. In het bijzonder heeft hij zich bezonnen op de positie van Messiasbelijdende joden binnen de christelijke kerk en op de joodse wortels van het christelijke geloof. Daarbij viel voor hem het jodendom niet zondermeer samen met het rabbinale jodendom. Een positie die juist in het licht van het gevarieerde karakter van het jodendom rond het begin van de christelijke jaartelling zeer sterke papieren heeft.
Zonder enige twijfel kan het boek van Jocz The Jewish People and Jesus Christ: The Relationship Between Church and Synagogue als zijn hoofdwerk worden gezien. Dit boek kan nog altijd als één van de beste en uitvoerigste boeken over de relatie tussen de kerk en de synagoge worden gezien.
Opmerkelijk is dat David Daube (1909-1999), een prominente joodse geleerde van het antieke recht en een expert in de geschiedenis van het jodendom gedurende de Tweede Tempel, bereid was een woord vooraf te schrijven in The Jewish People and Jesus Christ. In dit woord vooraf gaf hij aan dat joden die Jezus als de Messias erkennen het recht hebben zichzelf als joden te blijven zien (iets wat niet alleen de joodse orthodoxie maar ook de meeste liberale Joden bestrijden). De werkelijke scheidslijn tussen de christelijke kerk en het rabbinale jodendom is, zo geeft Daube met Jocz aan, de erkenning dat Jezus als de Messias ook God is.
Sinds 1979 zijn er meerdere diepgravende wetenschappelijke werken over de relatie tussen het joodse volk en de christelijke kerk geschreven en dan niet in het minst over de vroegste periode die dat betreft namelijk de ontstaansperiode van de christelijke kerk. De kracht van The Jewish People and Jesus Christ blijft dat het niet slechts historische informatie geeft over de relatie tussen de christelijke kerk en het joodse volk, maar ook inzicht biedt de factoren die geleid hebben tot het uiteengaan van de synagoge en de christelijke kerk. Hierin is The Jewish People and Jesus Christ nog altijd onovertroffen.
Op mijn verzoek heb ik met toestemming van de Amerikaanse uitgever een reprint van het boek van Jakob Jocz The Jewish People and Jesus Christ verzorgd voor een module die ik gaf aan het Hersteld Hervormd Seminarie. Nu behoort het bij de literatuur die ik aanbeveel voor een cursus die ik ga geven voor de stichting ‘Godsvrucht en wetenschap’.
Dit boek dat voor het eerst in 1949 verscheen en waarvan in 1979 een derde herziene en uitgebreide druk het licht zag, kan nog altijd als een standaardwerk getypeerd worden. Wie met vermelding van zijn adresgegevens €35,– overmaakt op IBAN NL52ABNA0553416634 t.n.v. P. de Vries krijgt het boek franco thuisgestuurd.
Dr. P. de Vries - artikelen en opinie 