Een bloemlezing van klassiek stichtelijke gedichten in de Engelse taal

De eeuwen door hebben christenen poëzie geschreven als een manier om zelf gemeenschap met God te zoeken en anderen over Hem te onderwijzen. Gedichten en gezangen kunnen door hun literaire schoonheid heel krachtige rijke waarheden overbrengen. Alweer een aantal jaren geleden verscheen bij Crossway Books een bloemlezing van Engelstalige gedichten en gezangen van de hand van Leland Ryken die bijna vijftig jaar als hoogleraar Engelse taal en letterkunde aan het Wheaton College was verbonden.

In deze bloemlezing zijn meer dan negentig gedichten bij elkaar gebracht van dichters als Emily Dickinson, T.S. Eliot, Ralph Waldo Emerson, Robert Frost, William Shakespeare en meer dan dertig anderen. Elk gedicht wordt door Ryken besproken. Daarbij gaat hij op zowel literaire kenmerken in als op de boodschap van het bewuste gedicht.

De besproken dichters zijn van verschillende achtergronden. De meesten zijn anglicaan. Een enkeling is van puriteinse overtuiging. Er zijn ook gedichten opgenomen van Henry Constable en Gerard Manley Hopkins, de eerste een rooms-katholiek uit de tweede helft van de zestiende eeuw en de laatste een rooms-katholiek uit de negentiende eeuw.

Het eerste gedicht is de zogenaamde Cædmon Hymne, het oudste gedicht in de Engelse taal. Het gedicht was oorspronkelijk in het Oud Engels geschreven. Ryken geeft het in eigentijds Engels weer. We vinden ook een Engelse vertaling van het zonnelied van Franciscus van Assisi. Eveneens is een Engelse vertaling opgenomen van het bekendste gedicht van Jacobus Revius: ‘Hij droeg onze smarten’.

William Shakespeare, John Donne, George Herbert en John Milton zijn goed vertegenwoordigd. Mij viel in de weergegeven gedichten van Shakespeare op hoezeer hij overtuigd was van de vergankelijkheid van dit leven en de kortstondigheid ervan in het licht van de eeuwigheid.

Zelf sprak mij het gedicht van Donne: ‘Oh My Black Soul’ (‘O mijn zwarte ziel’) bijzonder aan en wel in het bijzonder de slotregels:

Oh make thy self with holy mourning black,

And red with blushing, as thou art with sin;

Or wash thee in Christ’s blood, which hath this might

That being red, it dyes red souls to white.

*

(O maak je zwart wanneer je plechtig rouwt,

Word rood van schaamte, als je zondig bent;

Was je met Christus bloed, dat rood bezit

De macht je ziel te verven: rood wordt wit.)

(Zowel deze als de nog onder volgende dichtregels heb ik in het Nederlands weergegeven in de herdichting van Arie van der Krogt).

Van Herbert is een prachtige berijming opgenomen van Psalm 23. Terecht merkt Ryken in zijn commentaar bij dit gedicht op dat de prototypes van christelijke, stichtelijke poëzie in de Bijbel worden gevonden en dan moeten we weliswaar niet uitsluitend maar toch wel in het bijzonder aan de Psalmen denken.

Heel ontroerend combineert Herbert in zijn gedicht ‘The Agony’ (‘De doodsangst’) het plaatsvervangend lijden en sterven van Christus met de zegen van het gebruik van het avondmaal door hen die uit het wonder van de plaatsvervanging leven. Daarvan getuigen de slotregels van het derde en laatste couplet:

Love is that liquor sweet and most divine,

Which my God feels as blood; but I, as wine.

*

(Zeg dan: zo smaakt de Liefde, goddelijk rein,

Die mijn God voelt als bloed, maar ik als wijn.)

Niet alle gedichten hebben een specifiek christelijke inhoud. Ik denk aan die van Ralph Waldo Emerson. Die van Emily Dickinson kenmerken zich meer door romantische thema’s als dood, liefde en onsterfelijkheid als door specifiek christelijke, al verwoordt Dickinson dat zij heel zeker is van het bestaan van God al heeft zij Hem nooit gezien.

Ik miste wel gedichten van Isaac Watts, John Newton en William Cowper. Nu komt het werk van deze dichters in tal van bundels voor, maar juist dichters als deze verwoorden heel diep het Evangelie van Gods genade, terwijl deze bundel meerdere gedichten bevat waar de tweeslag van tijd en eeuwigheid sterker naar voren komt dan die van zonde en genade.

Dat neemt niet weg dat degenen die het Engels beheersen – of het nu literair ingestelde lezers of beginnende poëzielezers betreft – kunnen genieten van deze bloemlezing. Meerdere gedichten lenen zich ervoor meditatief te worden gelezen en dat kan geestelijk verrijkend zijn.

Leland Ryken, The Soul in Paraphrase: A Treasury of Classic Devotional Poems (Wheaton: Crossway Books, 2018), hardcover 272 pp., $34,99 (ISBN 9781433558610)