Vasthouden en doorgeven. Handreiking voor het overdragen van een bijbels wereldbeeld aan de volgende generatie

Het ene boek dat je leest, maakt meer indruk dan het andere. Ik moet zeggen dat ik de laatste co-publicatie van Wilma Samyn-Oudshoorn en Marieke den Butter-Kommers met veel instemming heb gelezen. Terecht schrijft ds. M. van Reenen die samen met ds. Oscar Lohuis als meelezer feedback gaf, dat dit boek veel aspecten van de tijdgeest ontmaskerd en handvatten geeft om ermee om te gaan.

De auteurs benadrukken hoezeer het eigentijdse levensklimaat doortrokken is van een denken dat haaks staat op het bijbels getuigenis. Helaas zijn kerken en christenen vaak te weinig kritisch en omarmen zij meer dan eens, zo niet bewust dan toch onbewust, aspecten van het eigentijdse denken die niet te verenigen zijn met de boodschap van de Bijbel. In het eigentijdse denken staat de mens die zichzelf mag ontplooien centraal, terwijl de Bijbel God Zelf centraal stelt en als wij Hem gehoorzamen, kan dat nooit zonder zelfverloochening.

Dan komen het denken over huwelijk en seksualiteit aan de orde, en het feit dat God de mens als man en vrouw schiep. In onze tijd wordt het aanvaarden van onze medemens als persoon vaak gekoppeld aan het aanvaarden van zijn opvattingen en levensstijl. De auteurs schrijven bewogen maar ook duidelijk en belijdend. Dat blijkt onder andere in de wijze waarop zij homohomoseksualiteit ter sprake brengen.

In kerkelijke kring waar homoseksuele relaties worden afgewezen, kom je nog al eens de zienswijze tegen dat homoseksuele gevoelens neutraal zijn. Samyn en Den Butter laten zien dat de Bijbel gevoelens achter zondig gedrag nooit als neutraal ziet. Sinds de zondeval zijn wij niet meer die wij moeten zijn. Dat blijkt ook in gevoelens die bij ons leven. Vanuit de Schrift, zo laten de auteurs zien, mogen wij weten dat er ook voor ons zondige bestaan vergeving is, ook al moeten wij er ons hele leven lang tegen blijven strijden. Tot dat laatste worden wij concreet opgeroepen.

Ook de heiligheid van het leven komt ter sprake. Zowel het leven in de moederschoot als het leven van mensen die lichamelijk en psychisch worden afgebroken is een gave van God. Het lichaam is niet een grootheid waarover wij zelfstandig mogen beslissen. In dit verband wordt in Vasthouden en doorgeven de nauwe band tussen lichaam en ziel onderstreept.

Belangwekkend is de waarschuwing tegen nieuwe vormen van spiritualiteit. Inmiddels zien we dat aandacht voor bijzondere Geestesgaven meer dan eens gepaard gaat met een grote openheid naar het gedachtengoed van New Age waarbij de unieke betekenis van het christelijke geloof en van de heilsfeiten naar de achtergrond verdwijnt. In feite gaat het om de dwaling van de gnostiek in een nieuwe vorm.

De diepe wens van de auteurs is dat in gezinnen het bijbelse getuigenis aan een volgende generatie wordt overgedragen. Zij concentreren zich op geloofsartikelen die wezenlijk zijn voor het christelijk geloof. Dan gaat het om de Bijbel als het onfeilbare Woord van God, dat er geen behoud is buiten de Heere Jezus Christus en dat geloof en bekering noodzakelijk zijn. Met het feit dat zowel een predikant uit de gereformeerde gezindte als een evangelisch predikant als meelezer is gevraagd, onderstrepen Samyn en Den Butter deze insteek.

Met name via sociale media wordt een nieuwe generatie met een ongekend scala aan opvattingen geconfronteerd. Ouders, zo stellen de auteurs, kunnen de indruk hebben dat hun kinderen nog in het spoor van hun opvoeding gaan, terwijl zij datgene wat hun ouders hun voorhouden alleen maar zien als waarheid die voor hun ouders geldt, maar niet voor hen behoeft te gelden. Ouders moeten beseffen dat deze wijze van denken breed leeft onder een nieuwe generatie. Zaak is dat te bespreken en dit denken te ontmaskeren. Immers als iets waar is, hangt dit niet van de situatie en persoon af.

Heel leerzaam is hun analyse van het denken waarbij de tweedeling onderdrukkers en onderdrukten essentieel is. Een blanke en een man die geen homoseksuele gevoelens heeft is dan automatisch een onderdrukker. Op deze wijze wordt de zienswijze van iemand die behoort bij de categorie die men als onderdrukkers ziet, per definitie discutabel gesteld. Deze benadering doet trouwens ook geen recht aan het feit dat vrouwen en zwarten over tal van zaken bepaald niet gelijk denken. Als een vrouw haar gezin voorop stelt en daar vreugde in vindt, kan men zo ver gaan dat deze vrouw helaas geen last heeft van het feit dat zij wordt onderdrukt.

Het is helemaal in de lijn van de Bijbel zelf als de auteurs wijzen op de centrale betekenis van het gezin. Daar hoort allereest het christelijk getuigenis te worden doorgegeven en voorgeleefd. Het grote belang van de gemeenschappelijke maaltijden waar zaken in een ongedwongen sfeer besproken kunnen worden, komt naar voren. Daar kan ook telkens weer aan het einde van de maaltijd de Bijbel opengaan en naar aanleiding van het gelezen Schriftgedeelte een gesprek worden gevoerd. Het belang van een bijbels ritme wordt onderstreept. Dan moeten we denken aan kerkgang, Bijbelstudie, samen zingen enz.

In Vasthouden en doorgeven wordt onderstreept hoe belangrijk vooral in de eerste levensjaren een moeder is voor kinderen. De boodschap die zij daarmee afgeven is duidelijk. Zij brengen ook naar voren dat omdat gezinnen steeds kleiner zijn geworden, er steeds minder oefening is in sociale relaties. Dit was niet de enige reden maar wel een van de redenen waardoor huwelijken steeds meer onder druk komen te staan. Ook met deze constatering wordt een boodschap afgegeven. Ook als het gaat om gezinsvorming moet de Bijbel ons richtsnoer zijn.

Nog altijd is er in Nederland de mogelijkheid om christelijke scholen te bezoeken. Echter, lang niet op alle scholen klinkt een bijbels geluid. Hoe dan ook ligt na het gezin allereerst bij de kerk de taak aan een nieuwe generatie de boodschap van de Bijbel over te dragen.

Vasthouden en doorgeven is geschreven vanuit de overtuiging dat ons denken door de Bijbel moet worden gestempeld. Dan is gedurig Bijbelonderzoek noodzakelijk en moeten we de Bijbel ook lezen zoals die zich aandient, namelijk als het onfeilbare Woord van God.

Heel belangrijk is het onderscheid tussen de klassieke en de nieuwe hermeneutiek dat de auteurs gebruikmakend van een bijdrage van dr. G.A. van den Brink naar voren brengen. In de nieuwe hermeneutiek wordt het geloof van de Schrift en geloof in Jezus Christus tegen elkaar uitgespeeld. Met een beroep op de leiding van de Geest worden inzichten verdedigd die niet sporen met het bijbelse getuigenis. In plaats dat onze eigen context onder de koepel van de Schrift wordt geplaatst, krijgt de eigen context een zelfstandige betekenis.

Ik wens Vasthouden en doorgeven een brede lezerskring toe. Hoewel dit boek in eerste instantie op opvoeders is gericht, kunnen ook jonge mensen het met vrucht lezen. Dan denk ik alleen al aan de uiteenzetting over het verschil tussen de klassieke en nieuwe hermeneutiek. Vasthouden en doorgeven getuigt van profetische beslistheid verbonden met priesterlijke bewogenheid. Juist de profetische beslistheid wordt in onze tijd zo vaak gemist. Onder Gods zegen is de combinatie van profetische beslistheid en met priesterlijke bewogenheid de weg om ons tot gehoorzaamheid aan het Woord te brengen en ons daarbij te bewaren.

Wilma Samyn en Marieke den Butter, Vasthouden en doorgeven. Handreiking voor het overdragen van een bijbels wereldbeeld aan de volgende generatie (Heerenveen: Groen, 2024), paperback 224 pp., €21,99 (ISBN 9789088973796)