In de serie Baker Exegetical Commentary on the New Testament verscheen een uitleg van het boek Openbaring van de hand van Thomas Schreiner, die als hoogleraar bijbelse theolgoie en uitleg van het Nieuwe Testament aan The Southern Baptist Theological Seminary in Louisville, Kentucky is verbonden. . Terecht is aan deze serie als geheel grote lof toegezwaaid. Uitleg van hoog niveau gaat gepaard met toegankelijkheid. Deze eigenschappen zien we ook in het door Schreiner verzorgde deel op Openbaring. Met uitgebreid onderzoek en doordachte exegese per hoofdstuk leidt hij zijn lezers door de tekst van Openbaring om hen te helpen de betekenis en relevantie van dit Bijbelboek beter te begrijpen.
Schreiner laat aan de eigenlijke uitleg een uitgebreide inleiding vooraf gaan. Ik val hem volledig bij dat wij het boek Openbaring niet lineair moeten lezen. De auteur brengt naar voren dat het zesde zegel, de zevende trompet, de zeven reukwerkschalen, de val van Babylon en de ruiter Jezus op het witte paard allen de wederkomst van de Heere Jezus en het daarmee verbonden laatste oordeel beschrijven. Telkens opnieuw wordt de geschiedenis vanaf de hemelvaart tot aan de wederkomst beschreven en geanalyseerd. Daarbij is wel sprake van een steeds grotere intensiteit.
Evenals anderen onderscheidt Schreiner vier wijzen van benadering van het boek Openbaring: 1. preteristisch, 2. historistisch, 3. futuristisch en 4. idealistisch. In het eerste geval gaat men ervan uit dat het gehele boek Openbaring niet alleen tegen de achtergrond van de situatie van de eerste lezers moet worden begrepen maar ook in hun tijd volledig werd vervuld. Bij de tweede benadering meent men dat de hele wereldgeschiedenis vanaf de hemelvaart tot aan de wederkomst in het boek Openbaring wordt beschreven. Vaak meent men dan ook dat de zeven gemeenten zeven fasen in de kerkgeschiedenis aanduiden. Kracht ervan is, zo stelt Schreiner, dat de eigentijdse betekenis van het boek Openbaring recht wordt gedaan maar zwakte is dat de verbanden tussen de teksten en concrete gebeurtenissen willekeurig zijn.
De futuristische benadering ziet het boek Openbaring als een profetie over gebeurtenissen die allen nog in de toekomst liggen. Ook hier valt het willekeurige karakter van de interpretatie op en moet de vraag worden gesteld of dan alleen voor de generatie tegen het einde van de geschiedenis het laatste Bijbelboek werkelijk betekenis heeft. Het uitgangspunt van de idealistische benadering is dat er algemene beginselen worden aangereikt die telkens weer toegepast kunnen worden. Zo wordt recht gedaan aan het feit dat dit Bijbelboek voor elke generatie van betekenis is, maar de zwakte dat de relatie tussen de tekst en de geschiedenis geen recht wordt gedaan. Schreiner wil van elke benadering leren.
Schreiner verdedigt dat de apostel Johannes de schrijver is van het laatste Bijbelboek. Het feit dat de vroegkerkelijke auteur tweemaal de naam Johannes vermeld, betekent niet dat hij hierbij van twee verschillende personen uitgaat. In beide gevallen wordt Johannes als een oudste en leerling van Jezus getypeerd. De eerste keer gaat het om wat de oudsten gezegd hebben en de tweede keer wat Johannes zei. Dan is de verklaring dat de andere oudsten inmiddels al overleden zijn maar Johannes nog leeft. Het verschil in taal tussen het vierde evangelie en het laatste Bijbelboek betekent niet dat zij niet door dezelfde auteur geschreven kunnen zijn. Schreiner geeft verschillende mogelijkheden om dit verschil te verklaren.
Qua genre heeft Openbaring elementen van een brief (het opent met zeven brieven en eindigt zoals een brief eindigt), van een profetie en van apocalyptiek. Terecht stelt Schreiner dat de grens tussen de laatste twee vloeiend is maar dat het toch zinvol blijft die twee van elkaar te onderscheiden. Bij apocalyptiek werpt onzichtbare werkelijkheid die de ziener mag aanschouwen, zicht op de zichtbare werkelijkheid. Inhoudelijk valt de nadruk op de eschatologie en de uiteindelijke doorbrak van een nieuwe werkelijkheid.
Bij een commentaar op Openbaring is, denk ik, elke lezer benieuwd hoe het duizendjarige rijk waarvan sprake is in Openbaring 20 wordt gezien. Schreiner zelf heeft zowel de prechiliastische als achiliastische interpretatie aangehangen. Bij de eerste uitleg wordt aangenomen dat Christus na Zijn wederkomst en voorafgaande aan het laatste oordeel samen met opgewekte heiligen vanuit Jeruzalem over de volkeren zal regeren.
In de achiliastische uitleg wordt het duizendjarige rijk tussen de hemelvaart en de wederkomst geplaatst. Het levend worden van de heiligen is daarbij door aanhangers van deze zienswijze óf op de wedergeboorte betrokken óf op het feit dat zij na hun dood mogen delen in de hemelse glorie van Christus. Schreiner zelf kiest nu voor wat hij noemt het chiliasme van de nieuwe schepping.
In deze zienswijze wordt de aarde tijdens het duizendjarige rijk alleen door de opgewekte heiligen bewoond. Met hun opwekking is de eerste fase van de nieuwe schepping aangebroken. Duizend jaar eerder dan de overige doden worden zij opgewekt en wordt hen daarmee ook recht gedaan voor het onrecht dat hen bij hun leven werd aangedaan.
Schreiner is zich ervan bewust dat ook deze zienswijze zwakheden heeft, maar hij acht die het meest overtuigend. Zelf blijf ik van mening dat de uitleg die denk aan de heerschappij van de ontslapen heiligen met Christus tussen Zijn hemelvaart en wederkomst het best past bij de structuur van het boek Openbaring. Zeker is dat de uiteindelijke vervulling van alle oudtestamentische profetieën pas plaatsvindt als het nieuwe Jeruzalem neerdaalt uit de hemel.
Het boek Openbaring is geschreven om de lezers ervan op te roepen tot volharding en om hen te troosten. Vandaar dat Schreiner stelt dat het kenmerken draagt van deliberatieve en epideiktische retorica. Christus beschermt Zijn gemeente en leidt haar veilig naar het nieuwe Jeruzalem en de bruiloft van het Lam, maar over de gemeente gaan zware stormen. Ik wijs in dit verband op de mooie uitleg die Schreiner geeft van Openbaring 11. De twee getuigen staan model voor allen die het Lam volgen. De kerk als tempel wordt door God beschermd, maar als het buitenste voorhof van de tempel en als de heilige stad wordt de kerk vervolgd.
Wie bekend is met de geschriften van Schreiner weet dat hij een zeer bekwaam Bijbelwetenschapper is die zijn werk doet in de diepe overtuiging dat de Schrift, juist omdat zij het Woord van God is, een innerlijke eenheid is en wel elkaar aanvullende maar geen tegenstrijdige stemmen bevat. Van zijn commentaar op de brief aan de Romeinen in de serie Baker Exegetical Commentary on the New Testament zijn al meer dan 40.000 exemplaren verkocht en ongetwijfeld zal ook dit deel zijn weg wel vinden.
De kracht van deze uitleg zijn de verrijkende inzichten die Schreiner biedt. Hij gaat verder dan alleen het presenteren van de feiten. Hij biedt diepgaande theologische reflecties en praktische toepassingen van de tekst voor het hedendaagse leven. Hij heeft de gave om complexe theologische concepten te verduidelijken en relevant te maken voor de eigentijdse lezer.
Thomas R. Schreiner, Revelation, Baker Exegetical Commentary on the New Testament (Grand Rapids; Baker Academic, 2023), hardcover 896 pp., $69, 99 (ISBN 978154096050)
Dr. P. de Vries - artikelen en opinie 