Het opmerkelijke huwelijk van Jonathan en Sarah Edwards

Aan de hand van originele documenten en dagboeken heeft Edna Gerstner in verhaalvorm het gezinsleven opgetekend van de grote Amerikaanse theoloog Jonathan Edwards (1703-1758) in de tijd dat hij in Stockbridge, Massachusetts, verbleef. Dat betekent dat dit geen historische studie is, maar de typering ‘historische roman’ doet tekort aan het feit dat alles wat wordt beschreven, is gerelateerd aan historische gegevens. John H. Gerstner, de echtgenoot van Edna Gerstner, was een zeer groot kenner van de theologie van Jonathan Edwards. Het is duidelijk dat Edna er evenals haar man van overtuigd was dat wij veel van Edwards kunnen leren.

In Schijnend licht wordt duidelijk hoezeer de theologie van Jonathan Edwards een beleefde theologie was en hoezeer hij en zijn vrouw Sarah een stempel hebben gezet op hun kinderen. Sarah Pierrepont stond op dertienjarige leeftijd al bekend om haar innige godsvrucht. Zij was zowel intelligent en knap als doortastend. Wie leest wat zij allemaal deed in Stockbridge, denkt aan de deugdzame huisvrouw uit Spreuken 31. En daarbij moeten we beseffen dat de gezinnen in Stockbridge grotendeels zelfvoorzienend waren.

Edwards had zijn predikantschap in Northampton moeten beëindigen. Zijn zienswijze dat alleen zij die konden vertellen hoe zij deel hadden gekregen aan Gods genade, belijdenis mochten doen en aan het avondmaal mochten worden toegelaten, vond bij de meerderheid van deze gemeente geen bijval.

Stockbridge lag toen aan de grens (frontier) tussen het door blanken bewoonde gebied en het gebied waar uitsluitend indianen woonden. Edwards werd niet alleen predikant voor de enkele blanke gezinnen die in Stockbridge woonden, maar had ook de opdracht om onder de indianen te evangeliseren. In Stockbridge had Edwards alle tijd om te studeren. Als regel deed hij dat dertien uur op een dag en schreef hij in deze periode een groot aantal van zijn werken.

Edna Gerstner beschrijft hoe in Stockbridge de blanke kinderen speelden en optrokken met hun leeftijdgenoten die indiaan waren. Zo leerde Jonathan Edwards jr. vloeiend de talen van de Mohwaks en Housatonucks. In Schijnend licht lezen we ook van de spanningen tussen Edwards en enkele blanke gezinnen die in Stockbridge woonden. Een navolgenswaardig voorbeeld hierbij is dat Edwards en zijn vrouw de fricties die er tussen hen en andere volwassenen waren niet overdroegen op hun kinderen. Hun kinderen speelden gewoon met kinderen van ouders die afwijzend stonden ten opzichte van de prediking en het optreden van Edwards. Bij dat laatste gaat het erom dat hij geen financiële malversaties duldde.

Edwards heeft in die periode ongekend veel gepresteerd mede omdat hij gedisciplineerd leefde. Hij gebruikte, omdat hij in alle rust wilde eten, de maaltijd altijd alleen en voegde zich bij het gezin voor de huisgodsdienstoefening. Ook in het houden daarvan kunnen Edwards en zijn vrouw Sarah tot een voorbeeld worden gesteld.

Tot het gezin Edwards behoorden twee slavinnen, de oudere Venus en de jongere Rhodé. Als kind van zijn tijd had Edwards geen moeite met slavernij. Daar moet wel bij worden vermeld dat de slavinnen als huisgenotes werden gezien, en Edna Gerstner maakt duidelijk dat vooral Venus een grote plaats had in de harten van de kinderen van Jonathan en Sarah, en omgekeerd hadden de kinderen een grote plaats in haar hart.

Uit Schijnend licht wordt duidelijk dat Samuel Hopkins, een van Edwards leerlingen, wel de strijd aanbond tegen de slavernij. Aanvankelijk stond Joseph Bellamy, een andere leerling van Edwards, daar anders in. Hij had een slaaf en zei tegen Hopkins dat deze zonder meer de slavernij niet als een last ervoer.

Hopkins adviseerde hem dit te vragen aan de bewuste slaaf zelf. Dat deed Bellamy. De slaaf antwoordde dat hij in Bellamy een zeer goede meester had maar dat hij toch graag een vrij man zou zijn. Bellamy had dit antwoord niet verwacht, maar het siert hem dat hij de bewuste slaaf ter plekke de vrijheid schonk.

Zorgen zijn Edwards en zijn vrouw niet bespaard gebleven. Hun dochter Jerusha verpleegde David Brainerd, een jonge zendeling die tbc had. Men wist toen niet hoe besmettelijk deze ziekte was, en Brainerd en Jerusha overleden vier maanden na elkaar.

Esther Edwards trouwde met de al wat oudere Aaron Burr, die president was van het College of New Jersey (later Princeton University). Na een gelukkig huwelijk van vijf jaar overleed Burr, en zijn weduwe bleef achter met twee kleine kinderen. Edwards werd gevraagd zijn schoonzoon op te volgen. Na een aanvankelijke aarzeling stemde hij daarmee in.

Hij reisde samen met zijn dochter Lucy zijn gezin vooruit. Aangekomen in Princeton achtte Edwards, die zeer betrokken was op nieuwe medische ontwikkelingen, het raadzaam zich te laten inenten tegen pokken. Ook zijn dochter Esther deed dat. Beiden zijn aan deze inenting overleden, terwijl Sarah niet lang na het sterven van haar man overleed aan dysenterie.

Toen hij wist dat zijn levenseinde naderbij kwam dicteerde Edwards aan Lucy een brief om zijn vrouw te troosten. Zij moest in naam van haar vader aan haar moeder schrijven ‘dat de opmerkelijke verbintenis die zo lang tussen ons heeft bestaan, naar ik vast geloof van geestelijke aard is en daarom eeuwig zal voortduren. En ik hoop dat zij in deze grote beproeving ondersteund zal worden en zich welgemoed zal onderwerpen aan de wil van God.’ Aan haar dochter Esther schreef Sarah: ‘Wat een rijke erfenis heeft mijn man en jullie vader ons nagelaten.’ Toen deze brief Esther bereikte, was haar moeder al gestorven.

Ik hoop dat deze bespreking die een aantal jaren na de publicatie van de Nederlandse vertaling verschijnt, aanleiding is om dit boek te lezen als men dit nog niet deed. Stichting en vermeerdering van historische kennis kunnen zo samengaan.

Edna Gerstner, Schijnend licht. Het opmerkelijke huwelijk van Jonathan en Sarah Edwards, vertaling Anton Stam (Apeldoorn: De Banier, 2022), paperback 240 pp., €22,95 (ISBN 9789087188450)