Wat verbindt de gereformeerde gezindte aan elkaar en wat behoort haar aan elkaar te binden?

Wat verbindt de gereformeerde gezindte aan elkaar en wat behoort haar aan elkaar te binden? De eerste vraag is een heel feitelijke vraag. Wat hebben degenen die tot de gereformeerde gezindte beho-ren nu feitelijk gemeenschappelijk? Dan gaat het zowel om geloofsinhoud als levenswandel. De tweede vraag is een normatieve vraag. Welke geloofsartikelen behoren degenen die tot de gerefor-meerde gezindte behoren allen te onderschrijven? Waarin behoren zij een gemeenschappelijke levensstijl te hebben? Hoe vinden we op deze vragen een antwoord?

De genoemde vragen leven. Dat heeft te maken met het feit dat de laatste tijd nog al eens wordt ge-constateerd dat in de gereformeerde gezindte verschuivingen plaats vinden. Maar wat is nu eigenlijk de gereformeerde gezindte? De uitdrukking gereformeerde gezindte heeft ingang gevonden in de negentiende eeuw. Na de Afscheiding ging de Nederlandse overheid die gedomineerd werd door liberalen, ertoe over degenen die met deze beweging meegingen te vervolgen. In de grondwet van 1815 stond dat er vrijheid van godsdienst was voor de bestaande godsdienstige gezindheden. De liberale bestuurders rechtvaardigden de vervolging van de afgescheidenen met het argument dat het een nieuwe gezindheid en geen bestaande gezindheid was.

Groen van Prinsterer die zelf de Hervormde Kerk trouw bleef, heeft zijn grote verontwaardiging hier-over in een klein boekje onder woorden gebracht: De maatregelen tegen de Afgescheidenen aan het staatsrecht getoetst. Hij stelde dat de afgescheidenen helemaal geen nieuwe gezindheid waren. Al hadden zij het Hervormde Kerkgenootschap verlaten, zij maakten nog altijd deel uit van de hervormde of gereformeerde gezindte. (Groen kon de woorden hervormd en gereformeerd afwisselend gebrui-ken). Zij voelden zich namelijk helemaal verbonden met de gereformeerde belijdenis van de Her-vormde Kerk.

Gereformeerden binnen en buiten de Hervormde Kerk vormden in hun verbondenheid met de gere-formeerde belijdenis eenzelfde gezindte. Als het ging om de gereformeerde gezindte keek Groen trouwens verder dan Nederland. Als man van het Reveil was hij internationaal ingesteld. De Her-vormde kerk is de hervormde gestalte van de ene, heilige, katholieke, christelijke kerk waar deze ook in de wereld is te vinden. Voor Groen is de gereformeerde gezindte allereerst een geestelijke zaak. Het is zaak van eenheid in het christelijke geloof in haar gereformeerde gestalte. Het is goed dit vast te houden.

Vooral in de twintigste eeuw krijgt de uitdrukking gereformeerde gezindte ook een sociologische la-ding. Aanvankelijk werd ook de confessionele richting binnen de Hervormde Kerk voluit tot de gere-formeerde gezindte gerekend. Naarmate deze stroming meer en meer onder de invloed van de theologie van Barth kwam, had men zelf minder behoefte tot de gereformeerde gezindte te worden gerekend en anderen deden dit ook hoe langer hoe minder. Dat gold ook voor de Gereformeerde Kerken die zich in 2004 samen met de Evangelische Lutherse Kerk en het grootste deel van de Hervormde Kerk verenigden in de PKN. Tot in de jaren zestig van de vorige eeuw werden zij helemaal tot de gereformeerde gezindte gerekend.

Zo is de gereformeerde gezindte in de loop van de jaren in Nederland kleiner geworden en de samen-stelling veranderde in de loop van de jaren. Wat verbindt de huidige gereformeerde gezindte met elkaar? Waar trek je de grenzen van de gereformeerde gezindte en wat is daarbij de norm? Zowel de Nederlands Gereformeerde Kerken als de Oud Gereformeerde Gemeenten kunnen bij de gerefor-meerde gezindte worden gerekend. Maar dat er grote verschillen zijn tussen deze twee kerkgenoot-schappen hoeft geen betoog.

Steeds meer zien we dat kerken die tot de gereformeerde gezindte worden gerekend, zeker als het gaat om het grondvlak steeds veelvormiger worden. Wie de feitelijke situatie als uitgangspunt neemt, zal de grootste gemene deler als norm overhouden. Dat is een norm die telkens verschuift. Laten we terugkeren naar de oorspronkelijke geestelijke betekenis van het woord gereformeerde gezindte. Dan hebben we een vaste norm die wij wereldwijd kunnen hanteren en die in de loop van de tijd niet behoeft te worden aangepast.

Groen noemde in zijn Handboek van de geschiedenis van het vaderland de volgende punten waarin zij die gereformeerd gezind zijn zich één weten: de genoegzaamheid van de Schrift als enige bron en toetssteen van het geloof, de drie-eenheid, de waarachtige en eeuwige Godheid van Christus en van de Heilige Geest, de zondeval van de mens en het onvermogen tot het ware goed, de erfzonde, de eeuwige verkiezing door God, de voldoening door het bloed van Christus, de rechtvaardiging door het geloof en de heiligmaking die daarmee is verbonden.

Belijden wij deze waarheden van harte? Is dat niet het geval, dan kunnen we wel gereformeerd heten, maar zijn we het niet. Het omgekeerde is trouwens ook waar. Een goede vriend die conservatief evan-gelisch is, zei mij eens: ‘Ik ben veel gereformeerder dan heel wat christenen die zo heten.’ Ik kon hem daarin zondermeer gelijk geven. Juist met de gereformeerde belijdenis als norm kan er soms meer ver-bondenheid zijn met evangelische christenen die de hoofdpunten daarvan van harte beamen dan met gereformeerde christenen die weliswaar een aantal zaken van de tweede orde nog aanvaarden, maar van een of meerdere hoofdartikelen van het geloof zijn weggegroeid.

Bij de doorleefde gereformeerde belijdenis behoort een levenswandel die gestempeld wordt door besef van Gods majesteit, door eenvoud en matigheid. Ook  al zijn er in de uitwerking hier en daar verschillen, waar deze zaken gevonden worden is er toch een grote eenheid, ook in levenswandel. Door Gods genade is er zo niet alleen in Nederland maar ook wereldwijd een gereformeerde christe-lijke gezindte.

De kern van de geloofseenheid die hen die echt gereformeerd gezind zijn met elkaar verbindt, vinden we heel diep en ontroerend verwoord in antwoord 1 van de Heidelbergse Catechismus. De troost van een christen is dat hij Jezus Christus toebehoort Die plaatsvervangend voor al zijn zonden betaalde en hem verloste van de toekomende toorn. Omdat de Heilige Geest Gods liefde in Christus uitstortte in zijn hart, is zijn diepste drang om voor deze Heere en Zaligmaker te leven.

De oudere generatie mag het christelijke geloof in haar gereformeerde gestalte aan een nieuwe gene-ratie doorgeven. We mogen het doorgeven aan mensen om ons heen. Wie echt gereformeerd is, is echt missionair gezind. We wensen anderen voor het christelijke geloof te winnen of voor een beter, dieper en Bijbelser verstaan van dat geloof. Uiteindelijk kan alleen God harten openen. Het voort-bestaan van de Kerk is gebaseerd op Zijn verbondstrouw. Als de Heere het huis niet bouwt, bouwen de arbeiders tevergeefs, maar als God werkt, wie zal dan keren?

Om een gereformeerd christen te zijn in de diepste zin van het woord is wedergeboorte nodig. Lodenstein zei dat een gereformeerd christen die niet wedergeboren is, niet beter is dan een atheïst. We kunnen nooit diep genoeg doordrongen zijn van het feit dat een christen die niet wedergeboren is, slechts de naam van christen draagt, maar de zaak mist. Nooit kunnen we ook genoeg doordrongen zijn van het feit dat Christus tot aan de jongste dag bereid is zondaren te ontvangen. Wie met lege handen naar Hem toegaat, komt niet beschaamd uit. Wie Zijn liefde ervaart, is vanaf dat moment niet meer die hij tot dusver was. God Zelf maakt mensen nieuw en dan komen wereldwijd en de eeuwen door dezelfde zaken naar voren.

Jezus, uw verzoenend sterven

blijft het rustpunt van ons hart.

Als wij alles, alles derven,

blijft uw liefd’ ons bij in smart.

 

Jezus heeft voor ons voldaan.

Ja, Hij heeft voor ons voldaan,

God neemt ons als zondaars aan.

’t Zelfde recht, dat Hem deed sterven,

doet ons ’t eeuwig leven erven.