Een commentaar op Mattheüs

Al enige jaren geleden startte uitgeverij Zondervan met een nieuwe reeks commentaren op het Nieuwe Testament. De opzet is van de Zonder­van Exegetical Commentary on the New Testament is dat allereerst aan de literaire context, de centrale geachte en de structuur van een passage aandacht wordt gegeven. Daarna volgt een uitleg waarbij de passage vers voor vers wordt door­ge­lopen.

In deze commentaar wordt steeds op de Griekse bron­­­tekst teruggegrepen, maar het feit dat de Griekse brontekst en de Griekse woorden steeds tus­sen haakjes staan voorafgegaan door de Engelse vertaling, betekent dat deze commentaar voor hen die wel Engels maar geen Grieks be­heersen zeer goed bruikbaar is. Dat geldt niet alleen voor theologen (van wie je mag hopen dat zij Griekse kennen) maar ook voor geïnteresseerde gemeenteleden.

De commentaar op het evangelie naar Mattheüs is van de hand van Grant R. Osborne, die als hoogleraar Nieuwe Testament verbonden is aan Trinity Evangelical Divinity School in Deerfield, Illinois. Osborne houdt met de kerkelijke traditie vast aan het auteurschap van Mattheüs, één van de twaalf discipelen. Osborne acht het goede Grieks waarin het eerste evangelie is ge-schreven geen valide argument tegen het auteurschap van Mattheüs. Hij wijst erop dat taal van Joden in Galilea naast Aramees en Hebreeuws op zijn minst al enigermate Grieks beheersten.

Osborne neemt met de overgrote meerderheid van de eigentijdse nieuwtestamentici aan dat Markus het eerste evangelie is. Dat houdt dan ook in dat Mattheüs van Markus gebruikt moet hebben gemaakt. Is het wel te rijmen met het auteurschap van een apostel dat hij gebruikt maakt van een boek dat niet door een apostel is geschreven?

Hierop geeft Osborne als antwoord dat Markus zijn evangelie opschreef uit de mond van Petrus en Mattheüs zal zich op geen enkele wijze bezwaard hebben gevoeld, van het getuigenis van Petrus gebruikt te maken. Ik wijs er nog op dat wellicht nog voordat Markus zijn evangelie schreef in mondelinge vorm de stof die hij neerschreef, waarschijnlijk al een behoorlijke vaste vorm had. Al de twaalf apostelen wisten zich hoeders van deze mondelinge traditie(s) over het optreden van Christus op aarde.

Osborne geeft er ook de voorkeur aan om het evangelie naar Mattheüs nog vóór de val van Jeruzalem te dateren. Het evangelie naar Markus dateert hij aan het einde van de jaren vijftig en dat naar Lukas aan het begin van de jaren zestig. Ik val Osborne in de voorkeur voor deze vroege dateringen bij. Ten aanzien van Mattheüs wijst hij erop dat de aandacht die in dit evangelie aan de sadduceeërs wordt gegeven beter bij een datering vóór de val van Jeruzalem past dan erna. Osborne wijst op meerdere moge-lijkheden om het evangelie naar Mattheüs te structureren.

In samenhang met de vijf toespraken van de Heere Jezus in Mattheüs kwam Benjamin B. Bacon samen met een proloog en epiloog tot zeven delen. Bacon verdedigde de visie dat het evangelie naar Mattheüs als een vervulde Pentateuch moest worden gezien. Zelf vind ik deze verdeling nog altijd heel aantrekkelijk. Ze past bij het sterk Joodse karakter van het eerste evangelie. Osborne voelt het meest voor de verdeling die Donald A. Carson heeft voorgesteld. Feitelijk is het verschil met Bacon niet heel groot. Ook Carson komt tot een zevendeling. Het belangrijkste verschil met Bacon is dat hij het tweede deel niet met Mat. 3:1 maar met Mat. 4:12 laat aanvangen.

Wie de uitleg van Osborne doorneemt, zal telkens opnieuw getroffen worden door de grote eer­bied voor de Bijbel als het Woord van God. Er worden geen vragen gesteld bij de betrouw­baar­heid van datgene wat de evangelist als historisch geschied meedeelt. Bij een moeilijke tekst als Mat. 16:28 ‘Voorwaar zeg Ik u: Er zijn sommigen van die hier staan, dewelke den dood niet smaken zullen, totdat zij den Zoon des mensen zullen hebben zien komen in Zijn Koninkrijk’ noemt Osborne een aantal mogelijkheden, namelijk de verheerlijking op de berg, de opstanding, pinksteren, de verbreiding van de kerk en de wederkomst.

Hij geeft aan zelf het meest voor een combinatie ervan te voelen. Terecht geef hij aan Mat. 28:19 de bouwstenen bevat van het vroeg­christelijke dogma van de triniteit. De commentaar van Osborne sluit af met een korte typering van de theologie van Mattheüs. Al met al gaat het om een zeer lezens-waardig en nuttig commentaar.

Grant R. Osborne, Matthew, Zonder­van Exegetical Commentary on the New Testament, (Grand Rapids: Zondervan, 2010), hardcover (ISBN 978-0-310-24357-1) hb. 1154 pp., prijs $59,99.