De praktijk van de heiliging of heiligmaking

Hoe kan in prediking en de opvoeding de heiliging op praktische wijze aan de orde worden stellen zonder moralistisch te worden? Bij het beantwoorden van deze vragen kan de kerk­geschiedenis ons wel helpen, maar uiteindelijk is de Schrift is voor ons de enige norm om deze vraag te beantwoorden.

Allereerst iets over mensen die zeggen ware gelovigen te zijn, maar in de praktijk van hun leven zie je weinig van terug. Zijn er Schriftgedeelten die dit probleem aan de orde stellen? Ja zeker, met name in de brief van Jakobus. Deze brief kan onder andere als een soort commentaar op de Bergrede worden gelezen. Wat leert ons deze brief? Wel dat niet iedereen die zegt ‘Heere, Heere’ het koninkrijk der hemelen binnengaat, maar die daar doet de wil van de Vader die in de hemel is. De belijdenis dat Jezus Heere is behoort tot de diepste kern van het christelijk geloof. Wanneer we met de mond belijden dat Jezus Heere is en met het hart geloven dat God Hem uit de doden heeft opgewekt dan zullen wij zalig worden. Maar, deze belijdenis van het geloof heeft alleen waarde, als deze gevolgd wordt door de werken van het geloof.

Wie werkelijk gelooft dat God hem of haar als goddeloze heeft gerechtvaardigd, wordt namelijk ijverig in goede werken. In de goede werken blijkt de waarachtigheid van het rechtvaardigend geloof. Een geloof zonder werken is als een dood lichaam. Het is een lijk dat tot ontbinding overgaat. Aan iedereen die belijdt door het geloof rechtvaardig voor God te zijn, mag en moet gevraagd worden: Toon mij uw geloof uit uw werken. Een ware gelovige heeft een gerechtigheid overvloediger dan farizeeërs en Schriftgeleerden. Hij doet geen goede werken om daarmee bij God en de mensen in het gevlei te komen. Dat deden de Farizeeërs. Nee zij doen goede werken uit onbaatzuchtige liefde voor God en de mensen. Daarom is hun gerechtigheid overvloediger dan die van de farizeeërs. Het is immers de gerechtigheid van Christus die in hen woont,

De gerechtigheid van een ware gelovige is dus meer dan de gerechtigheid van farizeeërs en Schriftgeleerden en dat niet omdat hij het met de wet minder nauw neemt, maar omdat voor hem het leven met God meer is dan het volbrengen van een aantal geboden en verboden. Leven met God is voor hem allereerst arm zijn van Geest, treuren over de zonden, hongeren en dorsten naar de gerechtigheid, rein van hart zijn enz.

Het verschil tussen waarachtige heiliging en wetticisme is dat bij de waarachtige heiliging de werken gevuld zijn door de Heilige Geest met de liefde van Christus. Paulus schreef immers: ‘De liefde van Christus dringt ons.’ Naast de Bergrede en de brief van Jakobus noem ik Romeinen 6 als een centraal Schriftgedeelte om te laten zien dat het rechtvaardigend geloof nooit zonder de vernieuwing van het leven is.

Maar hoe wordt deze levensvernieuwing nu realiteit? Wel, een ware gelovige leeft niet meer in de zonde, maar in Christus. Hij is één plant met Christus geworden niet alleen in Zijn dood maar ook in Zijn opstanding. ‘Houdt het dan daarvoor,’ zo schreef Paulus, ‘dat gij wel der zonde dood zijt, maar Gode levende zijt in Christus Jezus onze Heere.’ Dat wil zeggen weet dat niet langer de zonde, maar Christus uw Meester is. Houdt het daarvoor wil zeggen: Laat dat je uitgangspunt zijn in het leven van elke dag. Als we van Christus zijn, als Hij ons heeft vrijgekocht, begeren we Hem te gehoorzamen. Als we God echt als Vader kennen, begeren we Zijn beeld te dragen, dan gedragen wij ons als Zijn kind.

Heel eerlijk moeten wij toch met andere mensen over deze dingen spreken en hen de spiegel van het Woord voorhouden. Dat Woord spreekt ons van twee wegen: de brede en de smalle. Op de brede weg lopen ook belijders van Christus. Denk aan de gelijkenis van de dwaze en de wijze bouwer en die van de wijze en de dwaze maagden.

Luther schreef in de uitleg van de brief aan de Galaten dat hoogmoedigen Christus als voorbeeld moet worden voorgehouden en de verslagenen van geest Christus als Zaligmaker. Een waarachtig verstaan van de leer van de rechtvaardiging is onbestaanbaar zonder zicht op Gods wet en Gods heiligheid. De leer van de rechtvaardiging is een troostleer voor hen die een aangevochten geweten hebben.  Er is geen waar en rechtvaardigend geloof zonder een aangevochten geweten. Die aanvechtingen komen juist voort uit de wetenschap dat de wet ons veroordeelt. Al is de wet niet in staat ons zalig te maken en te rechtvaardigen, daarom is zij niet overbodig.

De wet dient om ons te veroordelen en zo uit te drijven tot Christus. Dat is heel kernachtig verwoord  in zowel zondag 2 als zondag 44 van de Heidelbergse Catechismus. Uit de laatste zondag blijkt dat dit ook voor een gelovige nodig blijft. Wat is nodig om mensen tot een heilig leven te bewegen? Dan moet juist Christus en de noodzaak van geloof worden gepredikt. Dat geloof in Hem maakt de boom goed en zijn vrucht goed. Er kan geen heilig leven zijn zonder verzoening met God door het geloof in Christus. De wet is wel de norm om heilig te leven, maar geeft niet de kracht om het te doen. Die kracht geeft slechts de liefde van Christus uitgestort in het hart door de Heilige Geest.

De schrijver van de brief aan de Hebreeën die zijn lezers aanspoort tot volharding wijst gedurig op Jezus Die zit aan Gods rechterhand. Degenen die heilig begeren te leven, moet er op gewezen worden dat Christus niet alleen tot rechtvaardiging maar ook tot heiliging is gegeven. De bron van deze heiliging is gemeenschap met God door Christus.

Ik noem nog twee belangrijke dingen: Ware heiliging bestaat in het dragen van het beeld van Christus en het voornaamste stuk van dankbaarheid en heiliging is het gebed. Het gebed om meer kennis van God en van Christus en dat door de Heilige Geest. Dan kom je vanzelf bij praktische adviezen op het gebied van de heiliging. Daarvoor sluit ik me graag nauw aan bij Watson. Onderzoek van het Woord van God: Geloof in Christus’ bloed; vraag naar Gods Geest; ga om met heilige personen en beoefen het gebed.

Als het gaat om de praktische heiliging kunnen we veel leren van de apostolische vermaningen. Uit de eerste brief van Petrus weten we hoe een gelovige vrouw haar ongelovige man moet proberen te winnen voor Christus. In de brief aan de gemeente van Efeze geeft de apostel Paulus aanwijzingen voor de omgang tussen man en vrouw, ouders en kinderen, knechten en heren.

Als het gaat om praktische aanwijzingen met betrekking tot het gezin: Laat in een gezin de Bijbel worden gelezen en besproken. Zing de psalmen inzonderheid op de dag des Heeren. Laat kinderen worden gestimuleerd tot het lezen van de Bijbel en van goede boeken. Laat matigheid, rechtvaardigheid en godzaligheid een gezin stempelen. Er is geen waar geloof zonder vernieuwing van het leven. De ware heiliging draagt geen wettisch maar juist een evangelisch karakter. Het gaat in de heiliging om het bewandelen van de smalle weg tussen zorgeloosheid en eigengerechtigheid en wetticisme.

In het leven der heiliging leren wij hoezeer wij tekort schieten. Al is een christen in Christus en niet meer in de zonde, de zonde is nog wel in de christen. Dat geeft smart en een gedurige strijd. Over die strijd spreekt Paulus in Romeinen 7. Deze strijd duurt voort tot aan onze dood.

Heel mooi heeft Newton dat in gezang verwoord. Ik geef eerst de originele Engelse versie en dan de Nederlandse herdichting:

I asked the Lord that I might grow

In faith, and love, and every grace;

Might more of his salvation know,

And seek more earnestly his face.

*

’Twas he who taught me thus to pray,

And he, I trust, has answered prayer;

But it has been in such a way

As almost drove me to despair.

*

I hoped that in some favoured hour,

At once he’d answer my request;

And, by his love’s constraining power,

Subdue my sins, and give me rest.

*

Instead of this, he made me feel

The hidden evils of my heart,

And let the angry powers of hell

Assault my soul in every part.

*

Yea, more, with his own hand he seemed

Intent to aggravate my woe;

Crossed all the fair designs I schemed,

Blasted my gourds, and laid me low.

*

“Lord, why is this?” I trembling cried;

“Wilt thou pursue thy worm to death?”

“’Tis in this way,” the Lord replied,

“I answer prayer for grace and faith.

*

“These inward trials I employ,

From self and pride to set thee free;

And break thy schemes of earthly joy,

That thou mayst seek thy all in me.”

*

Ik vroeg God om meer toegewijd

te mogen leven naar Zijn wet;

ik wilde liefde, zuiverheid,

trouw, heilig vuur in het gebed.

*

Straks komt, dacht ik, de goede dag

dat Zijn genade triomfeert.

Dan krijgt het vlees de laatste slag

en is de oude mens bekeerd.

*

Maar Hij heeft nader mij onthuld

hoezeer mijn hart verdorven is;

want meer dan ooit werd ik vervuld

met zonde, twijfel, duisternis.

*

Het leek of God met eigen hand

mij tegenwerkte; botweg schoof

Hij mijn verlangens aan de kant.

Ik viel verstikt in ongeloof.

*

‘God,’ riep ik: ‘Dat U dit kunt doen.

U duwt mij van het smalle pad!’

‘Wat klaag je?’ was Zijn antwoord toen”

‘Ik geef alleen waarom je bad.’

*

‘Strijd is en zegen en geen straf;

ellendekennis maakt je vrij;

het breekt je zelfvertrouwen af

zodat je leven leert uit Mij.’

Newton beschouwde zijn eigen bekering als uitzonderlijk (My case has been extraodinary). Slechts zeer weinigen worden immers uit zo’n grote diepte waarin hij was weg gezonken, opgehaald. Zij bij wie dit wel geschiedt, plegen zeer diepe overtuigingen van zonden te hebben.

Newton moest echter betuigen dat hij aanvankelijk wel een zeker besef had van de ernst van zijn zonden, maar erg onkundig was ten aanzien van zijn aangeboren zondige aard. Toename in heiliging staat nooit los van toename in zelfkennis. Zelfkennis die ons meer afhankelijk maakt van Christus.  Dat heeft Newton door genade meer en meer leren verstaan en toch bleef hij zichzelf als een leerling zien. De hoogste vorm van volkomenheid in deze bedeling is de meest innige klacht over eigen onvolkomenheid. Vanuit de onvolkomenheid van de praktische heiliging worden we weer teruggeleid naar de rechtvaardiging.