In het algemeen ben ik zeer enthousiast over de Concordia Commentary. Deze reeks is bruikbaar zowel voor hen die nauwelijks Hebreeuws beheersen en biedt dan vooral in theologisch opzicht veel. Vanwege de zeer uitvoerige rubriek ‘Textual Notes’ die aan elke passage voorafgaat die wordt becommentarieerd, is ze ook zeer handzaam voor hen die meer over de Hebreeuwse tekst willen weten. Tenslotte noem ik de excursen.
In de genoemde serie heeft Andrew E. Stein, hoogleraar Oude Testament en Hebreeuws aan Concordia University Chicago, twee delen over respectievelijk 1 Samuël en 2 Samuël verzorgd. Het deel op 1 Samuël bevat een inleiding op de beide boeken. Uiteraard wijst Steinmann erop dat we de tweedeling tussen 1 en 2 Samuël pas in de Septuaginta vinden. Ongedeeld is Samuël één van omvangrijkste boeken van het Oude Testament. Daarin staan drie personen centraal: Samuël de laatste richter, Saul de eerste koning en David de tweede en grootste koning van Israël.
Steinmann wijst erop dat de anonieme schrijver van de boeken van Samuël historische bronnen gebruikte. Sommige bestonden wellicht alleen in mondelinge vorm, maar ongetwijfeld zijn er ook schriftelijke bronnen door de auteur gebruikt. Zijn uitgangspunt is wel dat tenzij expliciet naar een bron wordt verwezen, het beste is om de vertellingen als geheel te lezen en niet speculeren over gereconstrueerde bronnen.
Steinmann wijst erop dat de tekst van Samuël ons voor meer tekstkritische problemen stelt dan welk ander boek ook van het Oude Testament. De zienswijze van de auteur is om van geval tot geval te bekijken welke tekst de voorkeur verdient: de MT, de LXX of een rol uit Qumran die nog weer een andere lezing heeft. In 1 Sam. 14:41 vindt Steinmann een voorbeeld dat de langere lezing van de LXX de voorkeur heeft boven de MT.
Eén van de vragen die door de vertellingen van Samuël wordt opgeroepen is hoe David in contact kwam met Saul. Wijst het feit dat volgens 1 Samuël 16 David als musicus aan het hof van Saul kwam en volgens 2 Samuël 17 door het feit dat hij bereid was de strijd met Goliath aan te gaan, niet op twee verschillende, elkaar tegensprekende bronnen. Steinmann meent van niet. Hij gaat ervan uit dat David aanvankelijk een van de vele wapendragers van Saul werd. Kennelijk was hij thuis als de strijd met de Filistijnen ontbreekt en pas na zijn overwinning op Goliath is Saul echt geïnteresseerd om precies te weten uit welke familie David komt.
Steinmann ontkent niet dat de theologische accenten van het boek Deuteronomium een grote plaats hebben in de boeken van Jozua tot en met Koningen. Zijn bezwaar is dat met een beroep daarop nog al eens de betrouwbaarheid van deze boeken als historische bron wordt gekleineerd. In samenhang daarmee pleegt men de boeken Jozua, Richteren en Samuël dan laat te dateren. De inhoud van de aanduidingen ‘tot op deze dag’ maken echter een vroegere datering aannemelijk. Het voorstel van Steinmann is om de boeken van Samuël enige generaties na Salomo te dateren. Hij noemt in verband met de datering ook de defectieve schrijfwijze van de naam David. Die sluit een datering van na de ballingschap uit.
Als het gaat om de boeken van Samuël is niet in de laatste plaats de vraag hoe wij de persoon van David moeten zien. Walter Bruggeman ziet Saul als het slachtoffer van Gods ondoorgrondelijke keuze voor David. Steinmann voelt terecht veel meer voor de zienswijze van Paul Borgman die stelt dat David een complex persoon is maar wel een persoon die de morele imperatieven verstaat van de wereld die hij bewoont en een persoon die zich verheugt over Gods genade en barmhartigheid. Trekken die Saul mist. De juiste kanttekening die Steinmann bij Borgman plaatst, is dat geen menselijke personen de vertellingen van Samuël samenbinden maar JHWH Zelf. Hij is de uiteindelijke hoofdpersoon van de boeken van Samuël is.
In het deel over 1 Samuël vinden we leerzame excursen over polygamie in het Oude Testament, de profeet Samuël in de Schrift, de urim en de tumim en over Luthers kijk op de persoon en betekenis van de profeet Samuël.
Het tweede boek van Samuël is niet in de laatste plaats van belang vanwege de heilsprofetie aan David en zijn huis gegeven. Een profetie die in de openbaringsgeschiedenis van groot belang is. De verwachting van een komende Vorst uit het huis van David in Wie al Gods beloften belichaamd worden, heeft haar fundament in deze profetie. Vanaf de Nathans profetie van 2 Samuël 7 wordt de komende Messias met David verbonden.In een uitvoerig excus verantwoordt Steinmann om aansluitend bij Luther 2 Sam. 7:19 te lezen als ‘dit is de wijze van doen van de man’ en dan bij ‘man’ aan komende Messias te denken.
Steinmann weet wel dat de meeste commentatoren bij ‘man’ aan de mensheid denken en daarom 2 Sam. 7:19 verstaan als een verbond of charter ten behoeve van de mensheid. Zijn bezwaar is dat deze zienswijze onverenigbaar is met de parallelle plaats in 1 Kron. 17:17. Niet onwaarschijnlijk is dat David daar als de meeste verheven mens wordt gezien of als de voorafschaduwing ervan, zoals Luther stelde.
Zoals bijna alle eigentijdse commentaren geeft ook in de Concordia Commentary aandacht aan de opbouw en compositie niet alleen van een Bijbelboek als geheel maar ook van kleinere eenheden. Ik geef uit het deel op 2 Samuël een voorbeeld en wel de geboden structuur van de slothoofdstukken 21-24
A 21:1-14 Er breekt een hongersnood uit omdat Saul de eed gegeven aan de inwoners van Gibeon heeft gebroken
B 21:15-22 Davids helden doden Filistijnse reuzen
C 22:1-51 Davids lied van verlossing
C’ 23:1-7 Davids laatste woorden
B’ 23:8-39 Davids helden
A’’ 24:1-25 De pest breekt uit als straf op de volkstelling van David
Mijn enthousiasme voor de Concordia Commentary geldt ook deze delen. Ik beveel hen voor predikanten en studenten in de theologie hartelijk aan.
Andrew E. Stein, 1 Samuel, Concordia Commentary (Concordia Publishing House: St. Louis, 2016), hardcover 636 pp., $54,99 (ISBN 9780758606945) en 2 Samuel, Concordia Commentary (Concordia Publishing House: St. Louis, 2017), hardcover 551 pp., $54,99 (ISBN 9780758650061)
Dr. P. de Vries - artikelen en opinie 