In 1964 deed Richard N. Longenecker (1930-heden) Paul, Apostle of Liberty het licht zien. Op deze eerste publicatie volgden vele anderen. Zijn leven lang heeft Longenecker zich als nieuwtestamenticus vooral met Paulus bezig gehouden. Zijn laatste publicatie is een zeer uitvoerig commentaar op de brief aan de Romeinen in de serie International Commentary on the Greek New Testament.
Van zijn eerste publicatie verscheen in 2015 een tweede enigszins herziene editie. Aan de oorspronkelijke tekst is een ruim honderd pagina’s tellend addendum toegevoegd, waarin de auteur een overzicht geeft van het verstaan van Paulus en in het bijzonder zijn brief aan de Romeinen gedurende 2000 jaar kerkgeschiedenis.
In de oorspronkelijke studie anticipeerde Longenecker op discussies die de volgende decennia zouden beheersen. Longenecker stelt respectievelijk de achtergrond, de leer en de praktijk van Paulus aan de orde. Hij gaat uit van het paulinisch auteurschap van alle brieven die op naam van Paulus staan, maar richt zich wel in deze studie in het bijzonder op de zogenaamde hoofdbrieven.
Bij de achtergrond onderstreept Longenecker terecht dat Paulus allereerst vanuit het Jodendom moet worden verstaan. Een inzicht, dat in de loop van de jaren steeds breder is gedeeld. Van belang is ook zijn constatering dat de kleur van het rabbinale Jodendom mede bepaald is door de reactie op het christendom. Wat Paulus van het rabbinale Jodendom onderscheidt, is zijn overtuiging dat de mens niet in staat is de wet te vervullen.
Hier ligt de benadering van Longenecker in de lijn van het oude perspectief. Wel vraagt hij aandacht voor het feit dat de boodschap van de rechtvaardiging door het geloof ook een heilshistorisch aspect heeft. Dat is een inzicht dat in het nieuwe perspectief heel nadrukkelijk wordt belicht. De benadering van Longenecker laat zien dat inzichten uit het nieuwe perspectief binnen het oude perspectief kunnen worden geplaatst.
Longenecker maakt een verschil tussen nomistische en legalistische vroomheid. De vroomheid van het Oude Testament heeft, zo stelt hij, een nomistisch karakter. Hij meent dat dit ook geldt voor de vroomheid van Paulus vóór zijn bekering. Dat is het enige punt waarin ik echt van mening verschil met Longenecker.
Ik kan het ook niet goed verenigen met wat Longenecker zelf schrijft over het radicale karakter van de bekering van Paulus. Een bekering die heel zijn boodschap stempelt. Met zijn bekering is de hoge christologie van Paulus verbonden. Een christologie die kenmerkend is voor heel het Nieuwe Testament en die het belangrijkste scheidingspunt vormde tussen kerk en synagoge.
In het addendum stelt Longenecker dat drie perioden uit de kerkgeschiedenis vooral van belang zijn als het gaat om onderzoek van de brieven van Paulus: de patristische periode, de Reformatie en de moderne periode. Deze laatste laat hij beginnen met de grote Engelse nieuwtestamenticus J.B. Lightfoot. Een nieuwtestamenticus aan wie hij zich in het bijzonder schatplichtig weet.
Als winst van het nieuwere Paulusonderzoek noemt hij onder andere de comparatieve filologie, de aandacht voor retorica en de narratieve benadering. Longenecker gaat hier ook in op het nieuwe perspectief. Merkwaardig is dat hij dan wel in gesprek gaat met Dunn, maar niet met Wright. Hij bestrijdt het inzicht van het nieuwe perspectief dat de werken van de wet tot de boundary markers kunnen worden beperkt. Wanneer Paulus stelt dat de werken van de wet ons niet kunnen rechtvaardigen, gaat het erom dat hij de wet als heilsweg van de hand wijst. Zowel de oorspronkelijke studie als het omvangrijke addendum zijn zeer lezenswaardig.
Richard N. Longenecker, Paul, Apostle of Liberty, Second Edition (Grand Rapids: Eerdmans, 2015), xxviii + 407 p, $34.00 (ISBN 9780802843029)
Dr. P. de Vries - artikelen en opinie 