Een introductie op het leven, de theologie en de brieven van Paulus

Bruce W. Longenecker en Todd D. Still, die beiden verbonden zijn aan Baylor University, schreven een buitengewoon aantrekkelijke introductie op het leven, de brieven en de theologie van Paulus. De uitgave is voorzien van kaarten, overzichten en foto’s. Elk hoofdstuk heeft een lijst van belang­rijke personen, plaatsen en uitdrukkingen, discussievragen, hedendaagse theologische reflec­tie en een bibliografie voor verdere studie. Het is echt een boek bedoeld voor theolo­gie­studenten die een HBO-opleiding of bachelor theologie aan een universiteit volgen. Daaraan moet wel worden toegevoegd dat het een studieboek van formaat is.

Bij de weergave van Paulus’ brieven volgen zij veelal de breedst erkende chronologische volg­orde. Zij beginnen met de brieven aan de Thessalonicenzen. Een niet onbelangrijk deel van de Angelsaksische nieuwtestamentici meent overigens dat de brief aan de Galaten de oudste brief van Paulus is. De brief aan de gemeente van Efeze wordt voor de Pastorale brieven geplaatst.

Nu is niet onmogelijk dat de Pastorale brieven de laatst brieven van Paulus zijn, maar er kunnen argumenten worden aangevoerd om 1 Timotheüs en Titus in de tijd van Paulus’ derde zendingsreis te situeren. De auteurs eindigen mede den bespreking van Paulus’ brieven met de Pastorale brieven omdat het auteurschap daarvan het meest omstreden is. Zelf houden zij de mogelijkheid open dat Paulus deze brieven heeft geschreven maar een duidelijke keuze maken zij niet.

De auteurs geven argumenten van beide zijden weer als het gaat om het antwoord op de vraag of het verschijnsel pseudepigrafie binnen het Nieuwe Testament past. Dat is meer dan eens het geval bij zaken waarover onder de nieuw­tes­tamentici verschillend wordt gedacht. Als het gaat om de uitdruk-king ‘geloof van Christus’ (pistis Chriostou) geven zij – en dat naar mijn mening terecht – er de voorkeur aan bij Christou te denken aan een genitivus objec­ti­vus, terwijl zij wel de waarde zien van de opvatting dat het een genitivus subjectivus is.

In het deel over de theologie van Paulus wordt naar voren gebracht hoe belangrijk het apocalyptische denkklimaat rond het begin van de christelijke jaartelling is voor het verstaan van de apostel. Van belang is de opmerking dat hoewel de brieven van Paulus vrijwel allemaal het karakter van gelegen-heidsgeschriften dragen zij wel vanuit bepaalde theologische gezichtspunten zijn geschreven. Naar mijn overtuiging hadden de auteurs deze zaak nog meer kunnen onderstrepen. Ik denk aan de wijze waarop N.T Wright de theologie van Paulus aan zijn wereldbeschouwing relateert. Ook wie bij de wijze waarop Wright die wereldbeschouwing schetst, kanttekeningen plaatst, zal toch erkennen dat het inzicht als zodanig juist is.

In de lijn van Richard Bauckham spreken de auteurs van een zeer hoge christologie bij Paulus. Uit 1 Kor 8:6 blijkt dat Jezus een plaats krijgt binnen een hergeformuleerd Sjema. De auteurs bestrijden dat voor Paulus het leven van Jezus op aarde er niet toe deed. Direct zijn er nauwelijks verwijzingen. Indirect zijn er echter meerdere zinspelingen. De auteurs erkennen waardevolle elementen in het nieuwe perspectief op Paulus, maar laten niet na onder woorden te brengen dat ook als je het Jodendom van de Tweede Tempel als verbondsnomisme typeert, het zwaartepunt binnen het verbond bij de inbreng van de mens valt en het is juist ook die zienswijze die door Paulus wordt bekritiseerd.

In de laatste twee hoofdstukken wordt Paulus in de context van zijn tijd en in die jonge, zich ontwikkelde christelijke kerk geplaatst.  Paulus wist dat met de komst van Christus de ver­vul­ling van Gods beloften was aangebroken. Nadrukkelijk had nog gesproken kunnen en moeten worden over de betekenis van de Heilige Geest bij Paulus. Zeker waar is waarmee de auteurs besluiten dat Paulus van christenen verwacht dat hun leven in het teken staat van Jezus Christus de gekruisigde. Het leven van hen is gestempeld door het kruisvormige karakter van dat van hun Meester.

Er zijn zaken die ik toch nog graag wat nader had zien uitgewerkt. Wat mij betreft hadden de auteurs in een aantal gevallen ook meer duidelijk gemaakt welke keuze zij tenslotte maken, als zij meerdere standpunten weergeven Dat neemt niet weg dat het een waardevol studieboek is niet alleen voor studenten, maar ook voor predikanten.

Bruce W. Longenecker en Todd D. Still, Thinking Through Paul: A Survey of His Life, Letters and Theology (Grand Rapids: Zondervan,  2014), 408 pp., $44,99 (ISBN 9780310330869)